Sluitingsgolf van supermarkten in aantocht?

Duval Union Consulting verwacht dat 30 tot 40% van de supermarkten moet sluiten in de komende tien jaar vanwege een gebrek aan rendement. ‘Door een verschuiving richting thuislevering van met name nieuwe spelers, komt de retail in zware problemen.’

‘Hierbij spelen ook de hoge vaste kosten van de sector een rol. Daarnaast is de netto marge van food-retail in de Benelux al redelijk laag, gemiddeld zo’n 3%. Vooral omdat de supermarkten met name op de prijs moeten concurreren,’ zegt Nils van Dam, consultant van Duval Union Consulting. een management consultancy op het gebied van digitale transities. ‘De vaste kosten schommelen tussen de zestig en zeventig procent van de omzet. De grote ketens hoeven gemiddeld maar zo’n 3% aan nieuwe online spelers te verliezen om hun marge onder de één procent te zien zakken. Dit betekent dat 30% van de winkels verlies gaat draaien.’

Uitdunnend winkelpark

Tot nu toe leek de voedingsmarkt volledig te ontsnappen aan het uitdunnende winkelpark waarbij consumenten steeds meer via internet bestellen. Maar ook al openen de grote supermarktketens momenteel opvallend veel nieuwe vestigingen; de komst van nieuwe online spelers die geen vaste winkelkosten hebben en de groei van thuislevering, zullen volgens Van Dam die trend snel omkeren.

‘Ketens als Albert Heijn en Jumbo vragen geld voor thuisbezorging. Ze moeten bijna wel, want anders is het niet te bekostigen met alle fysieke winkels die ze ook nog steeds operationeel hebben,’ zegt Van Dam. ‘Als Amazon en andere nieuwe bedrijven de Nederlandse markt betreden, hebben ze grote voordelen ten opzichte van de bestaande supermarkten. Ze hebben geen winkels die geld kosten en kunnen daarom gratis thuisbe­zorging aanbieden. Bovendien verdienen ze vooral geld met de data die ze verzamelen en vervolgens doorverkopen aan adverteerders. En ja, er is een privacy-kwestie, maar mensen gebruiken het toch. We zitten ook nog steeds op Facebook en stellen de meest intieme vragen aan Google,’ aldus Van Dam. Er blijven wel fysieke supermarkten bestaan, maar die zullen volgens Van Dam vooral succesvol zijn in dichtbevolkte gebieden waar ook veel mensen werken. ‘Dan is het makkelijk om even snel iets te kopen. Grote XL supermark­ten buiten de stad zullen als eerste sneuvelen.’

Is redding mogelijk?

Kunnen de grote ketens nog iets doen om dit doemscenario te voorkomen en vastgoedwaarde te behouden? Van Dam: ‘Er is al een brede consensus dat er meer beleving moet komen in de super­markten. Te denken valt aan een restaurant in de winkel, koffiehoekjes, proeverijen, kookworkshops en in de VS geven ze zelfs yogalessen in levensmiddelenwinkels. Maar het zou echt schelen als de grote supermarkten geleidelijk hun model zouden aanpassen; sneller de winkels op de juiste plaats en meer naar thuislevering gaan. Verzamel en gebruik ook meer klantgegevens zoals Ahold al doet met de bonuskaart en de combinatie met Bol.com. Besef vooral dat ook supermarkten niet ontsnappen aan de digitale revolutie, doe toekomstgerichte investeringen en pas de infrastructuur aan. Zo kunnen gedwongen winkelsluitingen, verlies aan werkgelegenheid en vastgoedwaarde mogelijk voorkomen worden.’

‘Er blijven wel fysieke supermarkten bestaan, maar die zullen vooral succesvol zijn in dichtbevolkte gebieden waar ook veel mensen werken.’
~Nils van Dam, consultant van Duval Union Consulting

Dure robots

Vastgoedbeleggingsmaatschappij Annexum heeft momenteel een commercial lopen in de media waarin beleggers worden opgeroepen in supermarktvastgoed te investeren. Directeur Huib Boissevain van Annexum is het dan ook niet eens is met Van Dam. ‘De netto marge van supermarkten is inderdaad maar 3%, dat klopt. De personeelskosten zijn volgens mijn gegevens 11,5% en de huisvesting slechts 3%. We praten dan over zo’n een à twee weken omzet per jaar. Die cijfers zijn weliswaar uit 2010, maar daar is niet veel aan veranderd.’

‘Bij online shops zijn die kosten weliswaar lager, maar de vraag is hoeveel lager. De klant in de supermarkt verzamelt zijn eigen boodschappen bij elkaar. Picnic moet dat zelf doen. Dat kunnen ze eventueel wel met robots, maar die kosten ook geld. De vervoers­kosten zijn logischerwijze hoger want chauffeurs moeten alles in heel veel ritten bij de consumenten thuis brengen. De huisvestingskosten zijn wellicht lager, maar die zijn bij de fysieke supermarkten zoals gezegd ook maar 3%. Ook kunnen de online spelers. zolang ze een klein marktaandeel hebben, niet de lage inkoopprijzen bedingen die bijvoorbeeld Albert Heijn kan afdwingen.’

Verleidende belevingswereld

‘Wat de online stores missen is de verleidende belevingswereld in de fysieke supermarkten,’ gaat Boissevain verder. ‘Als je door de Albert Heijn loopt zie je allerlei producten mooi opgesteld die je in je karretje doet, terwijl je helemaal niet van plan was deze te kopen. Of er is een vriendelijke mevrouw of meneer achter een stand die je de nieuwste pastasaus Iaat proeven. Dat neem je dan vaak ook nog even mee. We noemen dat het lange-kassabon-principe. Bij online heb je die verleidingen niet, dus daar kopen mensen alleen wat ze van plan waren; het korte-kassa­bon-principe.

Ja, toegegeven, er zijn pop-up windows of je ook boter wilt bij het brood dat je besteld hebt. Maar dat levert lang niet zoveel op als de verleidelijke belevingswereld in de supermarkt. Daar komt nog eens bij dat als het over eten gaat, mensen willen zien wat ze kopen. Je ziet het bij de groente en fruit; mensen kijken naar de appels voordat ze ze kopen. Zien ze er mooi uit? Geen bruine plekjes? Bij Picnic moet een medewerker de beste appels uitkiezen voor de klant. Hoe dan ook, ondertussen zie ik alleen maar meer fysieke supermarkten komen. En zelfs Amazon wil in de VS 3.000 fysieke winkels openen. Als de melk een dag niet aan de deur bezorgd kan worden omdat mensen niet thuis zijn is de melk alweer een dag ouder. Ik zie het niet gebeuren; die grote groei van die online supermarkten.’

‘Wat de online stores missen is de verleidende belevingswereld in de fysieke supermarkten.’
~Huib Boissevain, CEO en oprichter Annexum

Bonuskrantjes

Toch wijst Rupert Parker Brady van mediafonds Retaildenkers erop dat onderzoeken van het prestigieuze McKinsey de analyses van Nils van Dam grofweg bevesti­gen. ‘Ik ben het wat dat betreft eens met Van Dam. Steeds meer mensen willen het gemak van online klikken om de boodschappen vervolgens thuisbezorgd te krijgen. Droge kruidenierswaren en badkamerproducten kun je ook online kopen via Bol.com dat overigens eigendom is van Ahold. Natuurlijk blijven er altijd mensen die het bonuskrantje uitspellen en de beste aanbiedingen kopen in de fysieke supermarkt. Maar hier geldt het last man standing principe. We hebben te maken met vergrijzing en leeglopende gebieden in Nederland. Dan wordt het uiteindelijk toch wel erg duur om die fysieke supermarkten overeind te houden.’

Gemakswinkels

Jan-Willem Grievink, directeur FoodService Instituut Nederland ziet het ook somber in voor de klassieke supermarkt. ‘Inderdaad zal een groot deel van de klassieke supermarkten, opgezet als een model voor weekboodschappen, verdwijnen. Wijzelf melden ook ruwweg eenderde van het totaal in de komende tien jaar. Dat komt door drie dingen:

1. De klassieke rol van het voorzien van weekboodschappen wordt inderdaad voor een deel overgenomen door online.
2. De consument, vooral babyboomers en millennials, doen straks minder nog weekboodschappen. Ze gaan voor het ‘foodshoppen’ voor de korte termijn. Meer ready2eat en ready2heat. Daar zijn klassieke supermarkten niet erg geschikt voor.
3. Consumenten beslissen steeds vaker pas op het laatste moment wat, waar, en hoe ze gaan eten. En daarbij krijgt hij. mede dankzij de ontzorgende apps, steeds meer opties dan alleen de supermarkt.

Veel vaker zullen ook gemakswinkels, speciaalzaken, bistro’s, fast-service en andere horecaformules een optie worden,’ stelt Grievink.

Verspaleizen

Toch blijven er volgens Grievink, ondanks de daling van het aantal vestigingspunten, nog veel ‘gewone’ supermarkten over. ‘Maar wel veel minder, pakweg 3.000. De supermarkten in ouderwetse, achterhaalde, wijkwinkelcentra krijgen het vooral lastig. In het algemeen geldt dat klassieke supermarkten ook van karakter kunnen veranderen als de locatie dit toelaat. Want er komt in Nederland ruimte voor twee nieuwe soorten concepten, analoog aan andere Angelsaksische landen waar we toch veel op gaan lijken. Er komen bijvoorbeeld meer food­gemak-winkels waar je zowel warme als koude – direct te consumeren – producten kunt kopen. Er is ruimte voor een paar duizend van dat soort concepten in steden vanaf 40.000 inwoners.

Daarnaast verwacht ik dat er in Nederland Food belevingswinkels komen, een soort verspaleizen. Daar is het leuk om te shoppen, je kunt er bijzondere, verse en luxe producten kopen. Het zijn grotere winkels op plekken waar het leuk is om naartoe te gaan, in binnensteden of randen van binnensteden, in combinatie met andere grotere shoppingformules. Deze laatste groep worden als het ware ‘Superants’, een kruising tussen horeca, speci­aalzaak, cateraar en supermarkt. In totaal zullen er zelfs meer ‘food­paleizen’ (Superants) en ‘gemakswinkels’ bij komen dan dat er klassieke supermarkten verdwijnen. Engeland is wat dat betreft een goed voorbeeld. Er zijn nu al meer city-gemakswinkels van Tesco en Sainsbury dan dat er grote complete supermarkten zijn.’

De achteruitgang van de klassieke supermarkt zal volgens Grievink pas snel gaan als de inkoopprijs onder druk komt te staan. ‘Dat kan bijvoorbeeld doordat ‘Superunie’ uit elkaar zou vallen. Dan wordt het voor kleine ketens lastiger te overleven. Nu is het zo dat supermarkten in een formule ook bij een omzetdaling van 10% vaak nog wel rendement maken, omdat ze hun kosten kunnen aanpassen. Op zich is er momenteel geen aanleiding om te denken dat Superunie gaat sneuvelen, maar als dat ooit zou gebeuren, doordat een paar leden hun bedrijf verkopen, dan is dat de bijl aan de wortel.’

Bron: Vastgoedmarkt