Hoe komt de economie uit de recessie? Experts vrezen blijvende schade

Door de recessie als gevolg van de coronacrisis dreigt op de iets langere termijn blijvende schade voor de economie. Ook als in Europa of de VS in de tweede helft van dit jaar het herstel op gang komt. De arbeidsmarkt kan er langdurig de gevolgen van ondervinden, de bedrijfsinvesteringen komen onder druk en het aantal zombiebedrijven neemt verder toe.

In het kort

• Ook als de recessie door de coronacrisis betrekkelijk snel wordt overwonnen is er blijvende schade.
• De vrees is voor een harde terugval van de investeringen, waardoor de groeipotentie afneemt.
• De Vlaamse hoogleraar Jan De Loecker wijst op het risico dat politieke verdeeldheid in Europa het herstel fnuikt.

Zo schrijft de Europese Commissie dat door de crisis dit en volgend jaar de investeringen in de EU €850 mrd lager zullen uitkomen. Dat is zo’n 6% van het jaarlijkse bruto binnenlands product (bbp) van de Unie.

En minder investeringen kan slechts één ding betekenen: het groeivermogen van de economie neemt af. De Commissie veronderstelt dat de bruto-investeringen dit jaar 20,5% lager uitvallen dan zonder coronacrisis het geval was geweest. Dat is het basisscenario. In het sombere scenario zou er zelfs een min van 53% uitrollen. Dan volgt er in 2021 wel een duidelijk herstel, maar dat is onvoldoende om het geslagen gat te dichten. Dat is de gedachte in haast alle analyses voor de komende jaren: de economie veert terug, maar de schade is dusdanig dat die niet snel is goed te maken.

‘Nooit meer zoals het was’

‘Mensen roepen mij wel eens iets te snel dat het nooit meer zal worden zoals het vroeger was’, zegt Han de Jong van Crystal Clear Economics. De oud-hoofdeconoom van ABN Amro zegt graag met een lijstje te werken met positieve en negatieve punten. Maar hij komt toch ook tot de conclusie dat er een traag herstel zal optreden. ‘Ook als ik ervan uitga dat er na de versoepeling van de lockdowns een hoop inhaalvraag zal zijn. Zo’n harde tik moet op de middellange termijn gevolgen hebben.’

Hoogleraar economie aan de KU in Leuven Jan De Loecker rekent op wat hij noemt een ‘puur mechanisch herstel’, waarbij de economie alleen maar groeit omdat de harde klap van de recessie is overwonnen. Hij zegt dat er een aantal jaren van groei nodig zal zijn om de schade van de crisis goed te maken.

De Jong kan wel billijken dat de Commissie veronderstelt dat de bedrijfsinvesteringen een harde tik krijgen: ‘Een aantal bedrijven valt door de crisis om, die gaan dus niet meer innoveren. Dan zou er extra ruimte ontstaan voor de bedrijven die wel blijven bestaan om te innoveren, maar die zullen kampen met meer schuld op de balans en dat is dus ook slecht voor hun gedrag.’

Studie Rabobank

Economen van Rabobank hebben een studie gemaakt over hoe de economie uit de crisis kan komen. Ze hanteren de tamelijk optimistische veronderstelling dat er sprake is van een relatief snel herstel, in de zogenoemde V-vorm. Dan nog zal de klap van de recessie zijn sporen nalaten.

Schade aan de kapitaalgoederenvoorraad is er één van. ‘Bedrijven en financiële instellingen zullen moeten afschrijven op hun investeringen’, zegt Hugo Erken van Rabobank, ‘Dan vindt dus kapitaalvernietiging plaats en kan de kapitaalgoederenvoorraad krimpen.’ Rabobank voorziet voor dit jaar ook een daling van de uitgaven aan R&D. Het gaat ten koste van de productiviteitswinsten, bron van toekomstige economische groei.

De gemiddelde productiviteit heeft te lijden onder zombiebedrijven, oftewel bedrijven die in feite niet meer levensvatbaar zijn maar dankzij de zeer lage rente in leven blijven. Volgens de BIB, de Bank van Internationale Betalingen, leidt een toename van het aandeel van de zombiebedrijven met 1 procentpunt al tot 0,3 procentpunt minder productiviteitsgroei. De Rabobank rekent uit dat in de VS het aandeel beursgenoteerde zombiebedrijven van 2000 tot 2019 is gestegen van minder dan 7% tot ruim 14%.

Aanbod van arbeid valt terug

Voorzitter Jerome Powell van het Amerikaanse stelsel van centrale banken, de Fed, zegt zich ernstig zorgen te maken over de gevolgen voor de arbeidsmarkt. De werkloosheid in de VS neemt zo snel toe, dat blijvende schade onvermijdelijk is. ‘Je moet vrezen voor een ontmoedigingseffect’, zegt Erken, ‘Waardoor het arbeidsaanbod langdurige schade ondervindt. Jongeren die langer blijven studeren, ouderen die eerder stoppen met werken.’ Ervaring leert volgens Erken dat de doorwerking van een diepe recessie op het arbeidsaanbod meer dan een decennium kan aanhouden.

‘De vraag is wie worden de winnaars en wie de verliezers van de crisis’, zegt De Loecker, ‘Dan gaat het om mensen en hun banen.’ Hij vreest dat populisten van de crisis kunnen profiteren. ‘Voor Europa is het beeld eigenlijk heel naar, met al die verdeeldheid, als die nog toeneemt beperkt het je mogelijkheden om gezamenlijk aan een Europees herstel te werken.’

Bron: FD