Waarom de biologische supermarkt in de knel zit

Van pioniers tot achterlopers – met de doorbraak van ecovriendelijke producten in reguliere supermarkten krijgen biosupers het moeilijk.

“Ze hebben bio naar de massa gebracht, maar worden nu links en rechts ingehaald. Reguliere supermarkten zijn massaal bioproducten gaan verkopen. Niet alleen AH en Jumbo, ook de Lidls en Aldi’s.”

Supermarktdeskundige Paul Moers voorspelt moeilijke tijden voor biosupermarkten, zowel van grote ketens als Ekoplaza, Marqt en Odin als voor zelfstandige natuurwinkels. En hij is niet de enige. “De gevestigde supermarktketens zitten meer en meer in het vaarwater van Marqt en andere ecologische ondernemingen,” zegt retail­econoom Sonny Duijn van ABN Amro. Het bioassortiment in reguliere supers is in vijf jaar verdubbeld tot gemiddeld duizend producten per winkel. “Daardoor wordt het minder makkelijk om je als speciaalzaak te onderscheiden.”

Kleinere winkels

De gevolgen zijn al zichtbaar. Over twee weken sluit Marqt zijn grootste vestiging, aan het Rembrandtplein in Amsterdam. Ook in Den Haag gaat een Marqtzaak dicht. Deze zomer maakte de biopionier, die nimmer winst maakte, bekend alleen verder te gaan met kleinere winkels.

Het Amsterdamse bedrijf heeft al in stilte gesaneerd op het hoofdkantoor aan het Willem Barentszplein en gereorganiseerd in het distributiecentrum in Westpoort. Vrijwel de complete bedrijfsleiding, inclusief commissarissen, is vertrokken, deels vanwege ‘verschil van inzicht’ over de toekomst.

Nieuwe strategie

Nog altijd wordt gewerkt aan een ‘nieuwe strategie’, volgens ingewijden een eufemisme voor de zoektocht naar een overnemer. “Er is nog niks te melden,” zegt een woordvoerder van Marqt. “We hopen dat komende weken meer duidelijkheid komt.”

Duijn van ABN Amro vindt de problemen bij Marqt opmerkelijk. “Hun strategie om uit te breiden en winst te maken lijkt niet van de grond te komen. Dat is opvallend, omdat het assor­timent van Marqt wel degelijk aansluit op de toenemende vraag naar verse en duurzame producten.”

Biobuurtwinkeltje

Superdeskundige Moers is stelliger. “Het is te weinig, te laat. Hun plannen voor een landelijke keten met 50, 60 vestigingen zijn onhaalbaar. In Twente en Zeeland zit niemand op zo’n dure

super te wachten. En kosten besparen door winkels te verkleinen is alleen een manier om het verlies terug te dringen. Het wordt een biobuurtwinkeltje.” Daardoor verliest Marqt bovendien zijn enig voordeel boven reguliere supermarkten: het bredere bioassortiment.

Hij ziet het somber in. “Ze zullen geen investeerder vinden en andere supers zijn niet in hen geïnteresseerd.” Ook voor andere biosupers of een buitenlandse investeerder is Marqt niet interessant. “Daarvoor is het veel te kleinschalig en te veel op Amsterdam gericht.”

Dat bevestigen andere biosuperketens. “Marqt is een heel andere formule,” zegt directeur Merle Koomans van den Dries van de biologische coöperatie Odin. “Ik zou het niet als versterking zien. Zij passen niet zo goed bij hoe wij werken en in het leven staan. Er is geen automatische match.”

Marqt is juist minst dure biosuper
Marqt heeft de naam duur te zijn, maar uit onderzoek van de Consumentenbond blijkt dat van de gespecialiseerde biosupers Marqt juist de minst dure is.

Bij de Amsterdamse keten is een mandje bioproducten volgens een prijspeiling 17 procent duurder dan het gemiddelde; bij Ekoplaza is dat 19 procent. Natuurwinkel en Odin zijn met prijzen die 28 en 29 procent hoger liggen het allerduurst – ‘leden’ van Odin betalen overigens 15 tot 20 procent minder.

Uit het onderzoek blijkt dat bio­producten in reguliere supers veel goedkoper zijn. Dirk is met 13 procent onder het gemiddelde het goedkoopst. Ook marktleiders AH (-8 procent) en Jumbo (-9) verslaan de biosupers aan alle kanten.

Bioproducten zijn volgens de Consumentenbond nog altijd gemiddeld 75 procent duurder dan ‘niet biologische’ tegenhangers. Dat verschil loopt wel terug; vijf jaar geleden waren ze nog twee keer zo duur.

Een beetje gif

De concurrent hinkt volgens haar op twee gedachten. “Marqt heeft zo’n 40 procent biologische producten, de rest is regulier. Daardoor zijn ze niet helemaal duidelijk. Als je je gedraagt als een gewone supermarkt zonder iets extra’s, krijg je het zwaar. Ik geloof niet in een beetje bio, dan geloof je in een beetje gif. Wij gaan uit van één gedachte en die is heel duidelijk.”

Ook bij de groeiplannen van Ekoplaza, met negentig eigen vestigingen en zelfstandige natuurwinkels veruit de grootste bioketen, speelt Marqt ‘geen enkele rol’. “Er zal heus wel iets gebeuren,” zegt directeur Erik Does, “maar dat is aan hen. Wij proberen onszelf rustig te versterken. Groei is geen hoofddoel.”

“Natuurlijk is het toenemende aanbod van bio­producten bij reguliere supers iets wat ons bezighoudt. We moeten meer moeite doen dan tien jaar geleden om ons te onderscheiden, en het is soms moeilijk om aan de klanten uit te leggen wát ons onderscheidt.”

Verantwoordelijkheid nemen

Het is volgens Does vooral ‘een kwestie van verantwoordelijkheid nemen voor de toekomst van de planeet’. “Dát gaat ons helpen tegenover partijen die hun keuzes niet vanuit zo’n missie maken, maar vanuit aandeelhouderswaarde. Ik zocht laatst contact met de reguliere supers over plasticvrije verpakkingen. Daar wordt dan heel enthousiast op gereageerd, maar vervolgens hoor je niets meer.”

Ook directeur Koomans van Odin vindt voorspellingen over de teloorgang van biosupermarkten onzin. “Wij hebben veel meer assor­timent en veel meer keuze binnen productgroepen dan gewone supermarkten en we kunnen daar veel meer over vertellen.”

“Het klopt dat hun biologische kaas op onze biologische kaas lijkt, maar wij gaan op veel fronten verder. We willen dat het geld rondgaat in de keten van boer, winkel en consument. Dat is een andere manier van naar bio kijken dan de gewone supers doen.”

Niet groeien om de groei

Dat levert hogere prijzen op, erkent ze. “Maar wil je het goedkoopste eten en andere vraagstukken negeren? Of wil je een bijdrage leveren aan hoe de wereld eruitziet? Je kunt als consument veel meer mogelijk maken dan alleen dat de koeien naar buiten mogen.”

Does van Ekoplaza hekelt de voortdurende ­nadruk op prijzen als maatstaf. “Hoe kun je er trots op zijn dat je de laagste prijzen voor bio­producten biedt, als je weet wat daarvan de gevolgen voor mens en planeet zijn? Supermarkt­bedrijven denken dat prijs en opbrengst belangrijker zijn dat al het andere terwijl er in de hele wereld gedemonstreerd wordt voor het ­klimaat.”

Toch zijn beide opvallend terughoudend als gevraagd wordt naar groeiplannen. “Groei gaat niet om groei,” aldus Koomans van Odin, “maar om consumenten in aanraking brengen met bio. De gedachte dat het altijd moet groeien, is een heel beperkte kijk op onze wereld.”

Maar, laat ze doorschemeren, een eventuele teloorgang van Marqt verschaft andere spelers wel meer lucht. “In Amsterdam zitten al zoveel biowinkels. Het zou voor ons niet heel erg zijn als Marqt zou wegvallen, maar we moeten van onze eigen kracht uitgaan.”

Bron: Parool