Bouwend Nederland eist meer regie van kabinet

Het kabinet doet te weinig om de bouwsector te helpen. De overheid formuleert wel ambitieuze doelen rond woningbouw, klimaat en verduurzaming, maar levert geen boter bij de vis. Dat zegt Maxime Verhagen, voorzitter van Bouwend Nederland, de brancheorganisatie van de bouwsector, in een interview met het FD. ‘We hebben behoefte aan meer landelijke regie’, zegt hij in aanloop naar Prinsjesdag.

‘Er is woningnood. Wonen is een grondrecht, het staat in de grondwet. Dat geeft het Rijk verantwoordelijkheid. Het kabinet zegt steeds: “Wij gaan er niet over.” Ze leggen de bal bij de provincies en gemeenten. Maar het kabinet verwacht jaarlijks 75.000 nieuwe woningen. Getallen die al jaren niet worden gehaald.’ Verhagen pleit voor meer dwang.’ De minister moet volgens hem kunnen zeggen: ‘75.000 woningen is de doelstelling. Bouw, anders kom ik met dwingende maatregelen.’

Het zijn nationale maatschappelijke vraagstukken die moeten worden opgelost. ‘Je kunt niet zeggen: “Wij hebben het beleid gedecentraliseerd, dus is het niet meer ons pakkie an”,’ aldus Verhagen met stemverheffing. De bouw wil en kan daar zijn rol in spelen, maar de bouwers voelen volgens Verhagen vooral tegenwind. De woningbouwproductie staat onder druk, stelt hij.

In het kort

• Kabinet moet de regie grijpen om bouwsector te helpen, zegt Maxime Verhagen
• De voorzitter van Bouwend Nederland ergert zich aan gebrekkig beleid van de overheid
• Hij pleit voor investeringen om buffer te bouwen en gevolgen van brexit en handelsoorlog op te kunnen vangen

‘Fonds alleen is niet de oplossing’

Verhagen, voormalig minister van buitenlandse zaken (2007-2010) en van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (2010-2012), loopt in Den Haag de deuren plat om zijn kritiek onder de aandacht te brengen. Natuurlijk is hij blij met de recentelijk door het kabinet toegezegde €2 mrd. De helft is bedoeld om niet rendabele woningbouwprojecten in het land vlot te trekken. Met de andere helft, uitgesmeerd over tien jaar, worden de woningcorporaties fiscaal ontlast.

‘Eindelijk erkent het kabinet de urgentie. Maar het is niet voldoende. Het is niet alleen met een fonds opgelost, het gaat ook om beleid. Het zijn volgens Verhagen de oude reflexen van de beleidsmakers die jarenlang in de modus van een terugtrekkende overheid hebben gefunctioneerd en erop waren gefixeerd de overheidsfinanciën op orde te krijgen. ‘Nederland staat er nu economisch gezien goed voor. Zorg nu voor investeringen om een buffer op te bouwen om gevolgen van een eventuele brexit en handelsoorlog te kunnen opvangen, om continuïteit te houden. Dat is voor bouwers essentieel.’

‘Je kunt niet zeggen: ‘Wij hebben het beleid gedecentraliseerd, dus is het niet meer ons pakkie an’’
~Maxime Verhagen

Het fonds ‘van enkele tientallen miljarden’ dat het kabinet op Prinsjesdag mogelijk lanceert, kan volgens Verhagen een flinke impuls geven om de opgaven voor verduurzaming, woningbouw en mobiliteit te realiseren. ‘Maar ga niet maanden discussiëren. Trek gewoon de blauwdruk van het voormalige Fonds Economische Structuurversterking (1995-2010, red) weer uit de kast’. Dat fonds werd gevormd met aardgasbaten, zodat die niet werden verjubeld, maar hun weg vonden naar economische structuurversterking.

Binnenstedelijk bouwen alleen biedt geen soelaas

Het is vooral het gebrekkige beleid van het kabinet dat Verhagen irriteert. ‘Mooi dat er geld komt om woningbouwprojecten vlot te trekken, maar het helpt niet dat er alleen maar binnenstedelijk mag worden gebouwd.’ Dat is ontoereikend om te voorzien in de woningvraag. Bouwen aan de randen van de stad is onvermijdelijk. ‘Zelfs als we de onrendabele top van die binnenstedelijke projecten gefinancierd krijgen, dan is er nog een groot probleem. De huidige woningbouwplannen matchen niet met de vraag. We kunnen maar 70% van de tot en met 2024 benodigde 450.000 woningen bouwen.’

‘Zelfs als we de onrendabele top van die binnenstedelijke projecten gefinancierd krijgen, dan is er nog een groot probleem’
~Maxime Verhagen

Ook het stapelen van eisen door gemeenten bij bouwvergunningen ergert de sector. Zoals in de regio Amsterdam. ‘Je hebt daar al de eis dat 40% van de woningbouw sociale huisvesting moet zijn, daarnaast 40% voor de middenhuur, en dan niet voor tien of twintig jaar, maar voor eeuwig, en slechts 20% is vrije sector. Maar daarnaast moeten huizen niet slechts energieneutraal, maar energieleverend worden. En dan mag er bij de bouw niet meer met vrachtwagens worden gereden, maar moet het materiaal via de grachten worden aangeleverd. Niet gek dat projecten geen beleggers meer vinden.’

Deltaplan Woningmarkt
Om het structurele woningtekort aan te pakken, moet er een Deltaplan voor de Woningmarkt komen, met een afzonderlijk Minister voor de Woningmarkt, aldus Peter Boelhouwer, hoogleraar Housing Systems TU Delft en Karel Schiffer, oud-NHG-directeur in hun vrijdag gepubliceerd rapport ‘De meerwaarde van de eigen woning: geef starters een kans’. Ze schreven het rapport in opdracht van de branchevereniging van zelfontwikkelende aannemers NVB.

‘Overduidelijk is de laatste jaren gebleken dat de ingezette decentralisatie – waarbij gemeenten en marktpartijen gezamenlijk verantwoordelijkheid dragen voor de woningbouwproductie – niet het gewenste resultaat oplevert’, schrijven ze. Hun voorstellen richten zich onder meer op verhoging van woningbouwproductie en op versterking van de positie van starters op de koopmarkt. Saillant is het voorstel om de fiscale bevoordeling van schenkingen door ouders aan hun kinderen die voor het eerst een huis willen kopen, af te schaffen. Ze werken prijsopdrijvend en vergroten de ongelijkheid.

Kabinet laat gaten vallen

Ook op het gebied van verduurzaming laat het kabinet gaten vallen. ‘Nederland heeft het klimaatverdrag van Parijs ondertekend. Het is dus nationale verantwoordelijkheid. De invulling daarvan kun je niet overlaten aan gemeenten, provincies, markt en corporaties.’ Verhagen noemt het voorbeeld van de perikelen rond de aanleg van warmtenetten in woonwijken. De risico’s willen de warmtenetbedrijven bij de corporaties leggen. ‘Ik zeg: Dat kun je niet aan hen overlaten. Neem de regie.’

Exemplarisch voor de traagheid waarmee het kabinet te werk gaat is de aanpak van het stikstofprobleem. De Raad van State bepaalde eind mei dat de Nederlandse stikstofaanpak (PAS) in strijd is met Europese regels. Als gevolg daarvan zijn veel bouwprojecten stilgelegd, 18.000 projecten, groot en klein.

VNO-NCW en MKB-Nederland, en ook Bouwend Nederland als lid van VNO-NCW, willen noodmaatregelen, stelden zij dinsdag in een actieplan. Verhagen: ‘Waarom was er ondanks alle waarschuwingen eind mei geen plan B bij het kabinet? En mooi zo’n commissie-Remkes en een crisisteam dat ook tijdens het reces wekelijks vergadert, maar kom met een noodoplossing, zoals een beoordelingskader waarop gemeenten hun vergunningsbeleid kunnen baseren.’

Bouwvakkers van buiten EU werven

Verhagen vraagt het kabinet ook iets te doen aan het tekort aan vakkrachten. De komende vijf jaar dreigt de bouw zo’n 60.000 werknemers tekort te komen. Hij pleit voor een tijdelijke ‘vakmigrantenregeling’ voor de sector, zoals er een kennismigrantenregeling bestaat voor onder meer de ICT-sector om personeel van buiten de EU te werven. ‘We hebben mensen nodig van buiten de EU. En die kunnen we nu niet krijgen. Het gaat om geschoold personeel, dat tijdelijk – één, twee of drie jaar – hier in Nederland zou moeten kunnen werken.

Bron: FD.nl